Przymusowe leczenie - kto się kwalifikuje
Zgodnie z ogólną zasadą przewidzianą w art. 22 ust. 1 ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. 1994 Nr 111 poz. 535), do szpitala psychiatrycznego, w celu leczenia, osoba może zostać przyjęta jedynie po wyrażeniu pisemnej zgody i tylko w wypadku, w którym posiada ważne skierowanie do szpitala wydane przez lekarza który osobiście ją badał. Od reguły tej istnieje jednak szereg wyjątków.
W pierwszej kolejności, możliwe jest przyjęcie do szpitala osoby nie posiadającej ważnego skierowania - zgodnie z art. 22 ust. 1a rozwiązanie takie stosuje się w nagłych przypadkach, gdy uzyskanie opinii lekarza przed przyjęciem do szpitala jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.
Ponadto, gdy dana osoba jest upośledzona umysłowo lub chora psychicznie w stopniu uniemożliwiającym jej wyrażenie woli, na podstawie art. 22 ust. 2 o umieszczeniu jej w szpitalu psychiatrycznym decyduje sąd opiekuńczy. W wyjątkowych przypadkach, zgodnie z art. 22 ust. 2a, osobę taką można przyjąć do szpitala bez zgody sądu opiekuńczego, po uzyskaniu pisemnej opinii lekarza (o ile jest to możliwe).
Wydaje się jednak, że najdonioślejsze znaczenie jeśli chodzi o prewencyjny aspekt zorganizowanej, państwowej ochrony zdrowia ma regulacja art. 23. Zgodnie z nim, osoba chora psychicznie (należy zauważyć, że chodzi wyłącznie o osobę chorą psychicznie, nie zaś upośledzoną umysłowo czy cierpiącą na inne zaburzenia psychiczne), może zostać przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wyrażenia zgody wymaganej w art. 22 ust. 1 w sytuacji, w której jej dotychczasowe zachowanie wskazuje, iż zagraża ona życiu i zdrowiu swojemu lub innych osób. W przypadku gdy istnieje podejrzenie choroby psychicznej, lecz nie została ona jednoznaczne zdiagnozowana, na podstawie art. 24 możliwe jest przyjęcie osoby bez jej zgody na okres wymagany do przeprowadzenia koniecznych badań. W sytuacji takiej, postanowienie o przyjęciu do szpitala bez zgody pacjenta wydaje lekarz, który osobiście dokonał badania, który następnie informuje o podjętej decyzji ordynatora szpitala. Ten zaś, w ciągu 72 godzin przekazuje sprawę do sądu opiekuńczego, do którego należy ostateczna decyzja o umieszczeniu osoby w ośrodku leczenia zamkniętego. Zgodnie z art. 29 ustawy analogiczną procedurę zastosować można w stosunku do osób co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że ich stan zdrowia psychicznego może ulec znacznemu pogorszeniu, jeżeli nie zostaną przyjęte do szpitala psychiatrycznego, lub które nie są w stanie samodzielnie realizować swoich potrzeb życiowych, a uzasadnione jest podejrzenie, że pobyt w szpitalu psychiatrycznym wpłynie pozytywnie na ich stan zdrowia.